Sparta

Sparta

Jedną z najważniejszych greckich polis była Sparta, położona w Lakonii, na południu Peloponezu. Sparta wyrosła na prawdziwą potęgę w VII w. p.n.e. dzięki podbiciu sąsiedniej Mesenii i opanowaniu Peloponezu, stając się największym terytorialnie greckim państwem.

Społeczeństwo

Społeczeństwo Spartan opierało się na zawodowych żołnierzach‑obywatelach. Mieszkańcy podbitych przez Spartan terenów, zwani helotami, zostali pozbawieni praw i otrzymali status państwowych niewolników. Ich ziemie zostały rozdzielone pomiędzy Spartan, ale to heloci nadal ją uprawiali i regularnie przekazywali swoim panom zbiory. Dzięki temu sami Spartanie nie musieli pracować. Ich jedynym zajęciem było doskonalenie wojennych umiejętności i dbanie o sprawność fizyczną.

Żyjący dookoła osad Spartan periojkowie nie mieli żadnych praw politycznych, ale byli wolni. Zajmowali się głównie rzemiosłem, handlem, rybołówstwem i żeglugą.

Ustrój

Rządy w Sparcie sprawowali dwaj dziedziczni królowie, którzy dowodzili wojskiem w czasie wojny i pełnili funkcje kapłańskie, składając bogom ofiary.

Królowie i 28 doświadczonych Spartan powyżej 60. roku życia tworzyli geruzję, czyli radę starszych. Była ona odpowiedzialna za przygotowywanie projektów ustaw, które następnie poddawano pod głosowanie zgromadzeniu wszystkich Spartan.

Zgromadzenie wybierało członków rady, a ponadto wyznaczało na jeden rok pięciu ważnych urzędników zwanych eforami. Sprawowali oni nadzór nad królami, opracowywali wnioski, nad którymi obradowało zgromadzenie, oraz czuwali nad poprawnym przebiegiem wychowania dzieci i młodzieży.

Spartańskie wychowanie

Podstawowym celem wychowania w Sparcie było jak najlepsze przygotowanie militarne. Wszyscy obywatele podlegali temu samemu rygorowi. Mieli być bezwarunkowo posłuszni i lojalni względem swojego państwa. Prawdopodobnie w wieku 12 lub nawet 7 lat chłopcy opuszczali rodzinne domy i przenosili się do koszar, w których mieszkali do 30. roku życia. Nad ich edukacją i wyszkoleniem wojskowym czuwało państwo. Członkowie geruzji wybierali spośród noworodków te, które były najsilniejsze. Tylko one miały prawo do istnienia. Słabe i chorowite porzucano na pewną śmierć. Warunki życia w koszarach były niezwykle trudne, a zasady tam panujące – bardzo surowe. Stąd gdy dziś używamy wyrażeń takich jak „spartańskie wychowanie” czy „spartańskie warunki”, mamy na myśli – w pierwszym wypadku – model wychowania, w którym nadrzędną rolę odgrywa dyscyplina i karność, a w drugim – brak wszelkich wygód i zbytków.

Spartanie nazywali siebie „równymi”. Oznaczało to, że wszyscy, zarówno jako żołnierze, jak i jako obywatele, mieli takie same uprawnienia we wszelkich dziedzinach życia. Każdy żołnierz piechoty, czyli hoplita, stawał do walki ramię w ramię w szyku zwanym falangą. Każdy z nich dysponował jednym głosem podczas głosowań zgromadzenia.